معرفی رله ها و کابرد آنها در مدارات فرمان

رله

رله، وسیله ی بسیار پر کاربرد و در برخی از مدارات برق صنعتی و قدرت همچون مدار فرمان، بسیار ضروری می باشد. رله، متشکل از یک بوبین و تعدادی کنتاکت باز و بسته می باشد که از نظر کارکرد شبیه به کنتاکتور است، با این تفاوت که رله، مدار قدرت ندارد و فقط برای مدارات فرمان استفاده می شود. به بیان دیگر، رله برای قطعات دیگری مانند کنتاکتور، تایمر و غیره، نقش کمکی دارد.

برای درک بیشتر این مسئله، به یک مثال توجه کنید.

مدار فرمان راه اندازی موتور یکی پس از دیگری به صورت خودکار

در یک واحد صنعتی، یک الکتروموتور وجود دارد که وقتی اپراتور آن را استارت می کند، موتور در لحظه استارت روشن نمی شود، بلکه ابتدا گیربکس موتور، بصورت خودکار شروع به روغنکاری نموده و بعد از یک دقیقه موتور روشن می شود. به عبارتی، مدار فرمان را باید طراحی کنیم که بعد از فشردن شستی استارت، موتور پس از یک دقیقه روشن شود.

شرح کارکرد مدار فرمان راه اندازی موتور یکی پس از دیگری به صورت خودکار

پس از اینکه مدار استارت شد، ابتدا فقط تایمر باید شروع به شمارش کند. مسئله مهم این است که ما بتوانیم تایمر را روشن نگه داریم تا شمارنده ی آن بکار بیفتد، ولی کنتاکتور اصلی (K1) وصل نشود. توجه داشته باشید که چون تحریک کنتاکت های تایمر با برقدار شدن بوبین، فاصله زمانی دارد، نمی توان از کنتاکت باز تایمر به عنوان نگهدارنده استفاده کرد. بنابراین، برای اینکه بتوان بوبین تایمر را در یک دقیقه ی اول روشن نگه داشت، از یک رله کمکی استفاده می شود. بوبین تایمر T1 و رله R1 را به یکدیگر وصل می کنیم تا بتوانیم از کنتاکت باز رله، به عنوان نگهدارنده کمک بگیریم.حال،با فشردن استارت، تایمر روشن می ماند تا پس از یک دقیقه، کنتاکت های آن تحریک شود و کنتاکتور K1 را وصل کند. در این مثال، نحوه ی بکار بردن رله را دیدیم.

روش های ایمن تر کردن مدارات

اکنون می خواهیم به نکات و روش هایی اشاره کنیم که مدارات را کامل تر و ایمن تر می کنند:

همانگونه که در پست مدارات فرمان و اتوماسیون صنعتی گفتیم که ما باید مدار فرمان را تا جایی که امکان دارد، ایمن کنیم و طول عمر و استهلاک قطعات را نیز در نظر بگیریم. برای تفهیم بیشتر به مثال قبل رجوع کرده و مرحله به مرحله می بینیم که چطور می توان مدار را تکمیل تر کرد:

1- کنتاکت باز K1 را با کنتاکت باز T1، موازی می کنیم (نگهدارنده). کنتاکت تایمر بسیار ضعیف است و بهتر است به مدت زیاد، حامل جریان نباشد.

2- کنتاکت بسته ی K1 را به عنوان ورودی برق تایمر و رله قرار می دهیم تا هنگام وصل کنتاکتور K1، آن ها را قطع کند.

مطابق مدار زیر: یعنی مدار طبق خواسته ی ما عمل می کند. فقط بعد از اتمام کار تایمر و وصل شدن کنتاکتور، به کمک کنتاکت بسته K1، رله و تایمر را از مدار خارج می کنیم.

این کار باعث می شود که بوبین تایمر و رله همیشه برقدار نباشند و از گزند نوسانات احتمالی مدار دور باشند و در نتیجه، باعث افزایش عمر آنها خواهد شد.

نکته: همیشه سعی کنید قطعات حساسی مانند تایمر را پس از انجام عملیات، از مدار خارج کنید.