بررسی انواع تایمرهای تاخیر در قطع و وصل مدارات فرمان

تایمر

تایمر، یکی از ادوات فرمان در مدارات برق صنعتی و قدرت می باشد که وظیفه ی زمان بندی در کارکرد ماشین آلات و مدارات را بر عهده داشته و بسیار کاربرد دارد.

اجزاء تشکیل دهنده تایمر

تایمر از سه قسمت عمده تشکیل شده است:

1- بوبین یا تغذیه تایمر: معمولا با حروف اختصاری A1 و A2 مشخص می شوند که به ترتیب فاز و نول و یا + ، – می باشند.

این پایه ها را با ولتاژ های مختلف می توان سفارش داد (220AC / 24VDC)

2- کنتاکت های باز و بسته: ترمینال 15 پایه ی مشترک (com) را نشان می دهند، 16 بسته و ترمینال 18، کنتاکت باز را مشخص می نمایند.

3- درجه تنظیم تایم: برحسب سفارش با زمان های مختلف ارائه می شوند.

انواع تایمر

تایمر ها دارای دو نوع کلی می باشند:

1- تایمرهای تاخیر در وصل ( ON DELAY) : تایمر هایی هستند که با وصل برق، تحریک شده و تایم آنها شروع می شود.

2- تایمرهای تاخیر در قطع (OFF DELAY) : تایمرهایی هستند که با قطع برق، تحریک شده و تایم آنها شروع می شود.

کارکرد تایمرهای ON DELAY

در شکل زیر، مراحل کارکرد تایمر ON DELAY نوع اول شرح داده شده است:

دیاگرام کارکرد تایمر ON DELAY

تفاوت تایمر ON DELAY نوع دوم، با نوع اول در این است که در مرحله شماره 2، یعنی هنگام برقدار شدن بوبین، کنتاکت ها عمل می کنند و در مرحله 3، بعد ازاتمام تایم، مجددا به حالت اولیه باز می گردند.

این نوع تایمر ON DELAY، جزو پرکاربردترین تایمرها در ساخت تابلو برق و دیگر تجهیزات هستند، ولی تایمرهای تخصصی و حرفه ای دیگری نیز از جمله مالتی تایمرها، تایمر ستاره – مثلث، تایمر FLASHER (چشمک زن) و غیره وجود دارند.

البته در بسیاری از مدارات، با همان تایمر نوع اول و دوم، قابل انجام هستند، مثلا از تایمر نوع اول می توان به راحتی در مدار ستاره – مثلث استفاده کرد، ولی تفاوت تایمر ستاره – مثلث با تایمر نوع اول در این است که در مدار فرمان ستاره – مثلث، کنتاکت باز و بسته تایمر که سر راه بوبین مثلث، و ستاره قرار دارد، با اختلاف زمانی مثلا 30 میلی ثانیه، از یکدیگر عمل می کنند تا مدار، ایمنی بیشتری داشته باشد و احتمال اتصال دو کنتاکتور ستاره و مثلث، در یک زمان به صفر برسد. برای راه اندازی مدار چشمک زن، با تایمر نوع اول، دو تایمر لازم است، ولی در صورتی که از تایمر FLASHER استفاده کنیم، فقط یک تایمر کافی است.

مثال: می خواهیم مداری طراحی کنیم، که یک چراغ، دائما بصورت چشمک زن روشن و خاموش شود.

تحلیل مدار توسط دو تایمر ON DELAY

1- ابتدا با ورود برق فرمان، تایمر T1 شروع به کار کرده و چون از کنتاکت بسته ی آن استفاده شده است، چراغ نیز، بلافاصله روشن می شود.

2- پس از تایم مورد نظر، کنتاکت های تایمر T1 تحریک می شوند، چراغ خاموش شده و بطور همزمان، تایمر T2 که با کنتاکت باز T1، سری شده است، برقدار شده و شروع به کار می کند.

توجه داشته باشید که در این زمان، چراغ خاموش است – تایمر T2در حال شمارش است – بوبین تایمر T1 هنوز برقدار بوده و کنتاکت های آن عمل کرده است.

3- پس از اتمام تایم T2، کنتاکت بسته ی آن باز می شود و برق T1 را قطع می کند. با قطع برق بوبین T1، این تایمر ریست شده و کنتاکت هایش به حالت اولیه باز می گرداند. در این حال، کل مدار، یکبار ریست شده و این کار دائما تکرار می شود.

نکته: نصب فیوز در ابتدای خطوط فرمان، برای حفاظت مدار فرمان الزامی است.

کارکرد تایمرهای تاخیر در قطع ( OFF DELAY)

این نوع تایمرها با قطع برق، عمل می کنند. همانطور که در قسمت پیش اشاره کردیم، تایمرهای ON DELAY، با اعمال ولتاژ عمل می کنند، ولی برخی از مدارها با توجه به کارایی، به تایمرهای تاخیر در قطع ( OFF DELAY) نیاز پیدا می کنند، زیرا باید با قطع شدن برق یک وسیله و یا یک سیستم، تحریک شوند. البته توجه داشته باشید که این مسئله، به این معنی نیست که برق بوبین A1 , A2 را قطع کنیم، زیرا در این حالت تایمر کار نمی کند، بلکه از پایه ترمینال دیگری که معمولا با حرف B1 مشخص می شود و روی تایمر قرار دارد، استفاده می شود.

مراحل کار تایمرهای تاخیر در قطع ( OFF DELAY)

شرح کار:

1- ترمینال های A1 , A2 به منبع تغذیه متصل می شوند (با توجه به ولتاژ بوبین). در این مرحله هیچ عملیاتی از نظر تغییر حالت کنتاکت ها و شمارش تایم انجام نمی شود.

2- در این مرحله ترمینال B1 باید برقدار شود. می توان گفت کنتاکت بسته ی وسیله ای را که می خواهیم با قطع برق، به تایمر فرمان دهیم، با ترمینال B1 سری می نماییم. البته در این مرحله نیز شاهد عملیات دیگری نمی باشیم.

3- در این مرحله، وسیله ی فرمان دهنده قطع شده است. با توجه به باز شدن کنتاکت بسته ی وسیله، برق ترمینال B1 نیز قطع خواهد شد. همزمان، کنتاکت ها تغییر حالت داده و تایمر، شمارش را آغاز می نماید.

4- پس از اتمام شمارش ( تایم مورد نظر )، کنتاکت ها دوباره به حالت اولیه باز می گردند.

توجه داشته باشید که B1 قطع است. حال، برای تکرار این پروسه، برق B1 باید وصل شود تا تایمر ریست شده و آماده ی عملیات مجدد گردد.

دیاگرام کارکرد تایمرهای تاخیر در قطع ( OFF DELAY)

کارکرد انواع دیگر تایمر های تاخیر در قطع ( OFF DELAY)، در مرحله ی تغییر کنتاکت با یکدیگر تفاوت دارند. دیاگرام کارکرد تایمر که اغلب بر روی بدنه و یا کاتالوگ تایمر قابل مشاهده است، بیانگر روش کارکرد و تحریک تایمر است که باید به مفهوم آن توجه شود.