کلید زبانه ای و انواع آن

کلید زبانه ای

در این مطلب از مبحث آموزش برق صنعتی می خواهیم شما را با کلید زبانه ای و انواع آن در حوزه برق صنعتی و قدرت آشنا کنیم. این کلید از اجزاء زیر تشکیل شده است.

اجزاء کلید زبانه ای

1- اهرم : باعث انتقال نیروی مکانیکی به کلید می شود.

2- صفحه زبانه دار : می تواند حول محور خود به وسیله اهرم، در جهت چپ یا راست، گردش نماید.

3- کنتاکت های متحرک : دارای دو پلاتین (از جنس نقره) می باشد که بر روی یک تکیه گاه سوار شده به طوری که صفحه زبانه دار باعث قطع و وصل مدار الکتریکی می شود.

4- کنتاکت های ثابت : هریک دارای یک پلاتین و پیچ اتصال می باشند و بر روی بدنه عایق کلید به صورت ثابت قرار گرفته اند.

5- فنر : نیروی مقاوم را بر تکیه گاه کنتاکت های متحرک اعمال می کند.

6- بدنه کلید : با گرداندن اهرم، صفحه زبانه دار تغییر وضعیت می دهد به طوری که اگر شیار آن در برابر تکیه گاه کنتاکت های متحرک قرار گیرد، با فشار فنر پشت تکیه گاه کنتاکت های متحرک، کنتاکت های ثابت را به هم وصل می کند که باعث وصل مدار می شود و اگر زبانه در برابر تکیه گاه کنتاکت های متحرک قرار گیرد، فنر فشرده شده و کنتاکت های ثابت را از یکدیگر جدا نموده و مدار را قطع می کند.

ویژگی کلیدهای زبانه ای

در این کلید عمل قطع و وصل کنتاکت ها، بدون اصطکاک مکانیکی انجام می شود که در نتیجه پلاتین ها سائیده نخواهند شد که مزیت این کلید محسوب می شود که باعث طول عمر و مرغوبیت این کلید خواهد شد.

نکته : این کلید به خاطر مزایای آن، کاربرد زیادی در صنعت برق دارد.

راه اندازی موتور سه فاز با کلید زبانه ای

تمامی اتصالات را که کلید های غلطکی در هنگام راه اندازی موتورهای سه فاز صورت می دهند، کلید های زبانه ای نیز همان اتصالات را برای حالت های مختلف ساده – چپ گرد راست گرد – ستاره مثلث و ستاره مثلث همراه با چپ گرد راست گرد انجام می دهند. فقط نحوه نمایش و شمای فنی کلید های زبانه ای نسبت به کلید های غلطکی متفاوت می باشند. در شکل زیر طرز اتصال شمای حقیقی و فنی کلید های زبانه ای رسم شده است. این کلید برای راه اندازی موتورهای سه فاز آسنکرون روتور قفسی مناسب تر می باشد طرز کار کلید های فوق به صورت حرکت زبانه ها و اتصال داخلی ترمینال ها می باشد.

نحوه اتصالات کلید های فوق مانند کلید های غلطکی می باشد فقط نحوه و کارکرد آن ها متفاوت است و تمام اتصالاتی را که کلید های غلطکی در موقع راه اندازی موتور های سه فازه صورت می دهند کلید های زبانه ای نیز همان اتصالات را برای حالت های مختلف – ساده –چپگرد و راست گرد – ستاره مثلث و ستاره مثلث چپ گرد راست گرد انجام می دهند فقط نحوه نمایش و شمای فنی کلید های زبانه ای نسبت به کلید های غلطکی متفاوت می باشد.

نمایی از حالت اتصال ساده کلید زبانه ای جهت راه اندازی موتور سه فاز

راه اندازی موتور سه فاز با کلید زبانه ای در حالت ستاره و مثلث

راه اندازی موتور سه فاز با کلید زبانه ای در حالت ستاره و مثلث

راه اندازی موتور سه فاز با کلید زبانه ای در حالت ستاره مثلث، چپگرد و راستگرد

راه اندازی موتور سه فاز با کلید زبانه ای در حالت ستاره مثلث، چپگرد و راستگرد

دو نوع کلید زبانه ای دیگر

در شکل زیر دو نوع کلید با شمای اتصال هریک مشخص شده است به ترتیب عبارتند از الف و ب هر دو کلید های زبانه ای هستند که طرز اتصال موتور سه فازه را به صورت چپ گرد و راست گرد مشخص می نمایند. در کلید های زبانه ای برای نشان دادن شمای اتصال ترمینال ها از مستطیل های توپر به صورت افقی استفاده می شود و در حالی که در کلید های غلطکی همانطور که در شکل (ج) مشخص شده است از مستطیل های عمودی جهت نشان دادن اتصال استفاده می شود. در شکل (ج) اتصال چپ گرد وراست گرد موتور سه فازه توسط کلید غلطکی به نمایش گذارده شده است.

در حالت راست گرد چه در کلید زبانه ای و چه در کلید غلطکی اتصالات به صورت زیر می باشد. با توجه به اینکه هر سه موتور فوق به صورت مستقیم در حالت اتصال ستاره قرار دارند، برای حالت راست گرد فقط کافی است که فاز R به s-u به T-V به w اتصال یابد با توجه به اتصالات گفته شده مشاهده می شود که کلید مشخص شده در شکل الف حالت چپ گرد اتصال را نمایش می دهد و در حالت چپ گرد می بایست فقط جای دو فاز از سه فاز را تغییر داد تا جهت چرخش موتور تغییر نماید. همچنین در کلیه موتورهای سه فاز و کلیه وسایل الکتریکی که دارای بدنه فلزی می باشند می بایست سیم اتصال زمین را جهت حفاظت شخصی در برابر برق گرفتگی انجام داد که در شکل های فوق توسط سیم زمین مشخص گردیده است.

نمای از کلید های زبانه ای

کلید زبانه ای و غلطکی

شکل زیر شمای اتصال کلید زبانه ای و غلطکی مربوط به ستاره مثلث همراه با چپ گرد راست گرد مشخص گردیده است. با توجه به طریقه نمایش اتصال ستاره و مثلث به وسیله کلید غلطکی و زبانه ای یا بادامکی مشخص می شود که هر دو کلید می بایست یک اتصال خاص را برقرار نمایند. با توجه به نمایش کلید غلطکی (شکل الف) کلید ابتدا در حالت خاموش مثلا در حالت راست گرد قرار می گیرد از آن جایی که برای حالت راست گرد موتور ابتدا باید به حالت ستاره وصل شود کلید نیز ابتدا حالت ستاره را برقرار می کند یعنی با توجه به شکل در حالت ستاره راست گرد ترمینال های R به S-u به T-V به w متصل شده و ترمینال های y , x , z- نیز به یکدیگر وصل می شوند.

سپس در حالتی که موتور به حالت مثلث وصل می گردد و کلید ترمینال های z, u, R را به هم و ترمینال های x, V, s را به هم و ترمینال های Y, W ,T را نیز به همین متصل می نماید.

برای حالت ستاره چپ گرد شدن ابتدا کلید به حالت ستاره و خاموش بر می گردد و سپس به حالت ستاره چپ گرد فرو می رود در حالت چپ گرد کلید به صورت زیر عمل می نماید یعنی ترمینال های W ,T به هم و S به U و R و به V متصل شده و Z و x و y نیز به یکدیگر متصل می شوند و موتور به حالت ستاره چپ گرد راه اندازی می گردد و در حالت مثلث چپ گرد ترمینال های u و z و s به هم و T و W و Y به هم و R و v و x نیز به هم متصل می شوند و موتور در حالت چپ گرد مثلث راه اندازی می گردد.

شایان ذکر است که اتصالات فوق چه توسط کلید زبانه ای و چه توسط کلید غلطکی به صورتی که در بالا توضیح داده شده وصل می گردد. از این نوع کلید ها برای راه اندازی موتورهایی که دارای توان متوسط و زیاد می باشند استفاده می شود زیرا اینگونه موتورها حتما می بایست به صورت ستاره مثلث راه اندازی نمود.

کلید زبانه ای و غلطکی

اتصال کلید زبانه ای به صورت مثلث

در دو شکل بعد کلید زبانه ای در حالتی که اتصال مثلث را نشان می دهد رسم شده است. که با توجه به توضیحات قبل اتصال مثلث در داخل کلید برقرار شده است شکل (ب) اتصال حالت خاموش کلید ستاره مثلث زبانه ای را نشان می دهد و شکل ج اتصال مثلث کلید زبانه ای را مشخص می کند در این کلید ها اتصال ترمینال های مثلث در داخل کلید انجام گرفته است لذا در داخل جعبه کلمپ موتور هیچ گونه سربندی مربوط به اتصال مثلث و یا ستاره صورت نپذیرفته است و تمام شش سر موتور در داخل کلید به صورت اتصال مثلث با هم مرتبط می شوند.

در شکل های فوق یکی از کلید ها حالت چپ گرد را مشخص می کند و کلید دیگر حالت راست گرد را توسط کلید زبانه ای مشخص نموده است. دراتصال ستاره راست گرد همانگونه که در شکل دیده می شود، ترمینال های y ,x ,z به هم متصل شده اند و ترمینال های s-u-R و V و T و w نیز به هم وصل شده اند در نتیجه موتور به حالت ستاره راست گرد در می آید. در حالت چپ گرد مثلث همانگونه که در شکل مشخص شده است، ترمینال های R به V و R به x متصل شده است و S به U و S به Z متصل شده و T به W و T به y وصل گردیده است لذا موتور در حالت چپ گرد مثلث راه اندازی خواهد شد.

نمایی از کلید زبانه ای در حالت اتصال مثلث

نمایی دیگر از کلید زبانه ای در حالت اتصال مثلث

نمایی دیگر از کلید زبانه ای در حالت اتصال مثلث

سه حالت از کلید زبانه ای

شکل الف کلید زبانه ای را در حالت خاموش آن مشخص می کند لذا هیچکدام از کنتاکت های کلید به ترمینال های آن متصل نمی باشد. در شکل (ب) با دنبال کردن ترمینال هایی که توسط کنتاکت های کلید متصل شده اند به سادگی می توان دریافت که کلید در حالت مثلث قرار گرفته است و ترمینال های R و u و z را به هم و S و v و x را به هم T و W و Y را به هم متصل نموده است که این موضوع در شکل فوق با دنبال کردن سیم های ارتباطی به خوبی مشخص می گردد.

در شکل (ج) کلید زبانه ای را در حالت ترمز نشان می دهد لازم به توضیح است که یکی از روش های ترمز کردن استفاده از جریان معکوس می باشد بدین صورت که موتور را برای لحظه ای به حالت چپ گرد نسبت به جهت چرخش موتور در حالت قبل قرار می دهند و پس از زمان کمی نیز خاموش می نمایند بدین صورت می توان موتور را ترمز نمود. در شکل (ج) همین موضوع مشخص شده است. یعنی کلید زبانه ای فوق شمای اتصال چپ گرد موتور را مشخص می کند و همانطور که در شکل مشخص گردیده است جای دو فاز از سه فاز را تغییر داده و موتور را به حالت ستاره متصل نموده است.

قابل ذکر است که چون از این حالت کلید زبانه ای فوق جهت ترمز استفاده شده پس از مدت زمان کمی نیز می بایست کلید را از این وضعیت خاموش آن متصل نمود تا موتور در جهت چپ گرد شروع به حرکت ننماید.

نمای از سه حالت از کلید زبانه ای

 اطلاعات پروژه

 رمز فایل : www.electronics98.com (این مطلب فاقد فایل جهت دانلود است)

 نویسنده : زهرا ایزانلو

 تاریخ انتشار : 27 آگوست 2017

 شرایط و قوانین ثبت دیدگاه

 فارسی بنویسید و از کیبورد فارسی استفاده کنید.

 لطفاً بیش‌از‌حدِ معمول، شکلک یا ایموجی استفاده نکنید و از کشیدن حروف یا کلمات با صفحه‌کلید بپرهیزید.

 به کاربران و سایر اشخاص احترام بگذارید. پیام‌هایی که شامل محتوای توهین‌آمیز و کلمات نامناسب باشند، حذف می‌شوند.

 از ارسال لینک‌های سایت‌های دیگر و ارایه‌ی اطلاعات شخصی خودتان مثل شماره تماس، ایمیل و آی‌دی شبکه‌های اجتماعی پرهیز کنید.